Niedźwiedzie w Polsce

Niedźwiedzie nie są dziś często występującymi zwierzętami. W dawnych czasach można je było spotkać na terenie całej Europy. Obecnie występują w niewielkich enklawach, przeważnie na terenach o niskim zaludnieniu. W naszym kraju można je spotkać między innymi w Tatrach i Bieszczadach. Niedźwiedzie są w Polsce na liście gatunków chronionych.

Niedźwiedzie to jedne z większych zwierząt występujących w Polsce. Długość ich ciała wynosi od 170 do 220 cm. Ważą również sporo, bo od 100 do 450 kg. Odnotowano także przypadki misiów, które ważyły do 780 kg. Warto zaznaczyć, że masa niedźwiedzia może być różna w zależności od pory roku. Inna będzie latem i jesienią, gdy gromadzą zapasy tłuszczu na zimę. Zdecydowanie mniejsza będzie wczesną wiosną, tuż po przebudzeniu z zimowego snu.

Futro niedźwiedzia jest brązowe, w odcieniach od jasnego brązu do niemalże czerni. Sierść posiada włosie różnej długości, co nadaje mu kosmatego wyglądu. Zaobserwowano, że niedźwiedzie żyjące na północy kontynentu posiadają gęstsze futro, niż te żyjące np. na Bałkanach.

Potężne, słupowate nogi niedźwiedzia zakończone są masywnymi łapami. Każda z łap ma 5 jednakowej długości palców wyposażonych w mocne pazury. Ułatwiają one sporadyczne wspinaczki na drzewa w poszukiwaniu miodu dzikich pszczół. Ciężar niedźwiedzia jest jednak za duży, aby sprawnie poruszał się po drzewach.

Niedźwiedzie prowadzą zarówno dzienny jak i nocny tryb życia. Charakterystyczne dla tego gatunku jest zapadanie w tzw. sen zimowy, jednak nie jest to typowy sen z obniżoną temperaturą ciała. Zimę niedźwiedzie spędzają w legowisku zwanym gawrą.

Niedźwiedzie poruszają się na czterech łapach, jednak często zdarza im się stawać na samych tylnych kończynach. Mimo pozornej niezgrabności, zwierzęta te potrafią na krótkich dystansach osiągać znaczną prędkość. Niedźwiedzie potrafią również dobrze pływać pokonując tym samym różne przeszkody wodne.

Niedźwiedzie są samotnikami. Młode pozostają z matką do końca drugiego roku życia. Wówczas dorównują matce wielkością. To najczęstsza sytuacja, gdy można je zaobserwować inaczej niż w pojedynkę. Matka opiekująca się małymi niedźwiadkami jest niebezpieczna i agresywna. Młode zaś wykazują dużą ciekawość względem świata.

Pożywienie

Niedźwiedzie należą do zwierząt wszystkożernych. Podstawą ich diety są owoce, jagody, nasiona, owady i ich pędraki oraz larwy. Z chęcią pożywią się miodem dzikich pszczół. Nie gardzą padliną lub odpadkami. Zdarza im się upolować mniejsze, nieostrożne kręgowce. Na większe zwierzęta niedźwiedzie raczej nie polują, poza przypadkami czynienia szkód w zagrodach hodowlanych.

Rozmnażanie

Samice niedźwiedzi ruję mają latem. Ciąża u tego gatunku trwa ok. 7-8 miesięcy. W jednym miocie są przeważnie 2-3 niedźwiadki. Młode rodzą się w gawrze podczas zimowego snu w okresie od końca grudnia do lutego. Na początku są ślepe i zupełnie bezradne. Oczy otwierają po ok. 4-5 tygodniach życia. Przez pierwsze 5 miesięcy żywią się tylko mlekiem matki. Później ich dieta się rozszerza o inne pokarmy. Pod czujną opieką samicy pozostają do ukończenia drugiego roku życia. Wówczas oddalają się od matki. Dojrzałość płciową niedźwiedzie osiągają w wieku 3-4 lat.

Spotkanie z niedźwiedziem

Z natury niedźwiedzie raczej unikają kontaktu z ludźmi. Jednak łatwość zdobycia pożywienia (np. z pełnych, pachnących odpadkami śmietników) powoduje, że niedźwiedzie mogą zbliżać się w pobliże ludzkich siedzib czy szlaków turystycznych. Ponieważ jest to duże zwierzę, wyposażone w silne szczęki i duże pazury, spotkanie niedźwiedzia może być niebezpieczne. Jak zatem zachowywać się podczas górskich wędrówek? Choć wiele osób szuka na szlaku spokoju i ciszy, to w regionach, gdzie wiemy, że mogą występować niedźwiedzie, warto prewencyjnie stosować kilka zasad. Przede wszystkich nie należy być cicho. Zaskoczony niedźwiedź może się przestraszyć i zaatakować. Warto więc głośno rozmawiać z towarzyszami wędrówki, nawet można śpiewać. Dajemy tym samym odpowiednio wcześnie znak, że się zbliżamy i jesteśmy niegroźni. Warto również wędrować w kilkuosobowych grupach. Niedźwiedzie nie lubią zatłoczonych miejsc, więc gdy zauważą (usłyszą) grupę turystów, to szybko się oddalą.

Co jednak zrobić, gdy doszło już do spotkania?

Jeśli zauważyliśmy niedźwiedzia z dużej odległości, to powinniśmy spokojnie wycofać się z tego miejsca lub spróbować go ominąć. Co zrobić jednak, gdy zauważamy niedźwiedzia w niedużej odległości? Podstawą jest zachowanie spokoju. Panika to najgorsze co może nam się przydarzyć. Jeśli zaczniemy głośno krzyczeć, to niedźwiedź może nas potraktować jako zagrożenie i może sam rzucić się do ataku. Jeśli natomiast zaczniemy uciekać, to również może zaatakować, biorąc nas za potencjalną ofiarę. Spotykając niedźwiedzia możemy próbować wydawać się więksi. Możemy w tym celu unieść powoli ręce, np. trzymając w górze plecak. Jeśli jest nas kilka osób, to możemy skupić się w grupę, aby być "jedną dużą osobą". Nie należy intensywnie wpatrywać się w oczy niedźwiedzia, ponieważ może go to sprowokować. Można powoli się wycofywać, jednak należy to robić tyłem, aby nie tracić niedźwiedzia z oczu. Jeśli to nie pomoże i niedźwiedź do nas zacznie podchodzić, to sytuacja jest już bardzo poważna. Nadal nie należy próbować uciekać, zwierzęta te naprawdę potrafią biec szybciej od człowieka. Należy się położyć płasko na ziemi i chronić kark i głowę. Dobrze mieć na sobie plecak, bo może on nas zawsze trochę ochronić. W ostateczności możemy też mieć pod ręką gaz pieprzowy, jednak należy pamiętać, żeby nie używać go z dużej odległości lub pod wiatr. W najlepszym razie takie nieprawidłowe użycie nie przyniesie rezultatu, w najgorszym zaszkodzimy sobie.