Ten, kto miał okazję spotkać go w lesie, może mówić o niezwykłym szczęściu. Ryś bowiem jest wyjątkowo skrytym, stroniącym od ludzi zwierzęciem, aktywnym głównie nocą. Dzięki doskonałym zmysłom - słuchu i węchu wie, kiedy należy się oddalić żeby nie wejść w drogę człowiekowi. Nie bez powodu zaliczony został do rodziny małych kotów, jego zwyczaje są łudząco podobne do domowych mruczków.
Największy dziki kot Europy
Ryś jest największym dziko żyjącym kotem w Polsce. Zamyka też, po niedźwiedziu i wilku, pierwszą trójkę największych polskich drapieżników. Jednak jego populacja jest dość niska. Poza bezpośrednim zagrożeniem jakie stanowi dla rysia człowiek, ludzkie działania przyczyniają się do dewastacji naturalnego środowiska w jakim ryś żyje.
W Polsce żyje niewiele ponad 200 osobników tego dzikiego kota. Można je spotkać w Bieszczadach, Karpatach, Puszczy Białowieskiej i Augustowskiej. Kilka rysi żyje w górach Izerskich i Karkonoszach. Zwiększenie populacji tych zwierząt jest utrudnione między innymi ze względu na tryb życia jaki prowadzą.
Rysiów zwyczaje
Przede wszystkim, rysie są samotnikami. Każdy osobnik potrzebuje niezwykle rozległej przestrzeni do życia. Jego terytorium obejmuje zwykle około 250 km 2 w przypadku samców i około 130 km2 w przypadku samic. Rysie skrupulatnie oznaczają swój teren, aby każdy intruz wiedział, że jest on już zamieszkany.
Drapanie pni drzew (zupełnie jak u domowych mruczków - naszej kanapy) poza oznaczeniem terenu, służy tępieniu rysich pazurów. Podobnie jak domowe koty, rysie zakopują swoje odchody. Jednak na obrzeżach swojego terytorium, pozostawiają je dobrze widoczne dla ewentualnych nieproszonych gości. Dla wzmocnienia swojego zapachu znaczą też teren moczem.
Zwierzęta te są bardzo wymagające jeśli chodzi o miejsca, w których się osiedlają. Zamieszkują dzikie, trudno dostępne tereny leśne, w których mogą się doskonale ukryć i oddać wypoczynkowi. Bowiem, jak na kota przystało, uwielbiają się wylegiwać w ciągu dnia, a najbardziej aktywne są tylko przez 6-7 godzin w nocy.
Nocne wędrówki rysia mogą być wyjątkowo długie. Średnio przemierza on około 7 km, jednak znane są przypadki, w których rysie wędrowały nawet 20 km w poszukiwaniu pokarmu. Główną bazę pokarmową rysia, stanowią dzikie zwierzęta kopytne: sarny, jelenie, kozice, rzadziej dziki. Rysie nie pogardzą jednak mniejszą zdobyczą - zające, wiewiórki, a nawet ptaki są szczególnie pożądane przez samice, które wychowują młode. Pozwala im to dostarczyć potomstwu posiłek, który od razu jest przez młode zjadany i nie pozostawia zapachu, który mógłby przywieźć zagrożenie dla kociąt.
Po upolowaniu zwierzęcia i zaspokojeniu głodu, rysie ukrywają swoją zdobycz przed leśnymi padlinożercami. Przysypują ją liśćmi, mchem, a zimą śniegiem. Czasami wciągają zdobycz na drzewo. W kolejnych dniach wracają do niej aby się posilić, aż do czasu gdy nie pozostaną po uczcie jedynie kości.
Jak większość drapieżników, na swoje ofiary rysie wybierają osobniki słabsze lub chore. Jest to niezwykle ważne w leśnym ekosystemie. Podobnie jak wilki, pełnią bowiem funkcję sanitarną i pozwalają przetrwać najsilniejszym osobnikom danego gatunku.
Kocia natura rysia
Ryś jest przedstawicielem rodziny kotów małych, głównie za sprawą trybu życia podobnego do tego, który charakteryzuje domowe koty. Główną różnicą są jego rozmiary. Dorosłe osobniki dorastają do 70-130 cm długości i 75 cm wysokości w kłębie. Ważą przeciętnie około 15 kg, niektóre dorodne samce mogą osiągać wagę do 20kg. Na wolności rysie żyją mniej więcej 12-15 lat. W niewoli, pod okiem specjalistów i przy zapewnieniu doskonałych warunków, mogą dożyć sędziwego wieku 25 lat.
Najbardziej charakterystyczne u rysia, są czarne pędzelki na uszach. Pełnią one funkcję anteny, która kumuluje dźwięk. Dzięki temu te dzikie koty mają doskonały wręcz słuch, szelest gałązki potrafią usłyszeć z odległości 50-60 metrów.
Rudawe futro pokryte cętkami i biały brzuch, pozwalają rysiom idealnie wtopić się w otoczenie. Mogą niezauważenie obserwować najbliższą okolicę, oddając się np. higienie. To kolejne z podobieństw do kotów – rysie bardzo dbają o swoje futro i przynajmniej kilka razy w ciągu dnia dokładnie je czyszczą.
Rysie mają krótki, maksymalnie 30-to centymetrowy ogon, zakończony czarną sierścią. Ich tylne łapy są o około 20% dłuższe od przednich. Pozwala im to na wykonywanie wysokich skoków. Ryś potrafi z miejsca skoczyć na wysokość nawet dwóch metrów. Umiejętność ta jest szczególnie przydatna podczas polowania na ptaki, ryś potrafi upolować spłoszonego ptaka w locie.
Na uwagę zasługuje nieprawdopodobny wzrok rysia. Nazywany jest „ostrowidzem”, ponieważ szybciej zauważy swoją zdobycz, niż ona go wyczuje. Dawniej wierzono, że ryś widzi nawet przez przeszkody. I może w tym stwierdzeniu jest dużo przesady ale prawdą jest, że rysie potrzebują sześć razy mniej światła niż człowiek aby dostrzec coś z daleka. Mysz widzą z odległości nawet 75 m, a zająca potrafią dostrzec, kiedy jest oddalony od nich o 300 metrów.
Budowa ciała największego kota Europy gwarantuje mu dużą zwinność. Wspina się po drzewach, wysoko skacze, potrafi poruszać się bezszelestnie kiedy poluje. Choć tego nie lubi, jeśli znajdzie się w wodzie, pływa doskonale. Bardzo szybko biega, goniąc za zdobyczą, może biec z prędkością 80km/h. Jednak nie jest wytrwałym biegaczem. Posiadając stosunkowo małych rozmiarów serce, bardzo szybko się męczy. Jeśli jego pogoń miałaby być dłuższa niż 20 metrów, po prostu się jej nie podejmuje.
Rysie zaskakują całym bogactwem kocich odgłosów. Mruczeniem, kiedy są zadowolone, parskaniem i prychaniem w sytuacji niezadowolenia lub zagrożenia. Są też niezwykle odważne, kiedy zaistnieje konieczność obrony młodych lub siebie samego, potrafią zaatakować niedźwiedzia lub wilka.
Rysi marcowanie
Jak na prawdziwego kota przystało, okres godów u rysi rozpoczyna się pod koniec lutego i w marcu. To jedyny czas, w którym dorosłe osobniki poszukują kontaktu z innym rysiem. Samce spotykają się z wieloma samicami, a samice z samcami. Dopiero kiedy znajdą odpowiedniego partnera, łączą się w parę i spędzają ze sobą krótki czas.
Ciąża rysicy trwa 63-73 dni. W maju lub czerwcu na świat przychodzą młode, najczęściej w miocie jest 2-4 kociąt. Rodzą się całkowicie ślepe i bez ząbków, pokryte są puszystym futrem. Matka na swoje legowisko wybiera niedostępne dla innych drapieżników miejsca. Jaskinie, szczeliny w skałach mają uchronić jej miot przed wywęszeniem lub dostrzeżeniem przez niedźwiedzie, orły lub lisy. Matka przez pierwsze dwa m-ce karmi młode wyłącznie własnym mlekiem, mięsny pokarm zaczyna dostarczać kociętom około 50-tego dnia ich życia.
Samica z młodymi spędza 10-11 m-cy, do czasu kolejnej rui. Uczy je polowania, zapewnia im bezpieczeństwo. Kiedy nadchodzi czas kolejnego marcowania, młode rysie wyruszają na poszukiwanie własnego terytorium. Zdarza się, że młode samice pozostają w niedalekiej odległości od terytorium swojej matki, samce natomiast szukają własnego miejsca w lesie. Dojrzałość płciową męskie osobniki osiągają w wieku 3 lat, kotki już w drugim roku życia mogą założyć własne rodziny.
Ryś - zagrożony gatunek
Choć po II wojnie światowej objęto rysia całkowitą ochroną, wciąż jest gatunkiem zagrożonym. Bezpośrednim zagrożeniem są dla tych kotów kłusownicy, którzy polują na nie dla sportu lub z obawy przed zabijaniem przez rysie zwierząt hodowlanych i kozic. To krzywdzące twierdzenie dla tych pięknych zwierząt, zważywszy na ich preferencje żywieniowe. Rysie nie stanowią żadnego zagrożenia dla zwierząt hodowlanych i człowieka, którego po prostu unikają.
Ze względu na wpływ człowieka na otaczające go środowisko naturalne, postępującą degradację, wycinkę lasów, budowanie dróg i autostrad, jest coraz mniej miejsc, w których rysie mogłyby się zasiedlić. Często na skutek zmian dokonujących się na ich terenach, rysie cierpią głód i zapadają na choroby, które są dla nich groźne.
Na szczęście istnieją organizacje, parki narodowe, które pozwalają temu gatunkowi przetrwać. Docenia się wpływ tych zwierząt na zachowanie równowagi w populacji różnych gatunków dzikich kopytnych czy zajęcy. Istnieją programy, jak np. „Born to be free”, mające na celu odbudowanie populacji dzikiego rysia w Polsce. Dzięki działalności organizacji pro zwierzęcych istnieje realna szansa na zwiększenie świadomości ludzi i doprowadzenia do sytuacji, w której ten piękny, największy europejski dziki kot, będzie czuł się w naszych lasach bezpiecznie.
Wybrane uwagi lub komentarze mogą zostać opublikowane pod artykułem.
2 Komentarze
Boski! Bardzo ciekawy artykuł.
Boziu. Taki piękny, taki dziki. Słodki jak domowy kot ale jednocześnie taki silny i samodzielny. Natura jest przepiękna.